Soms kom je discussies tegen op het internet waarvan je je afvraagt of mensen wel goed genoeg hebben nagedacht. Eén daarvan is de stelling dat gehoorzaamheid nooit in strijd kan zijn met het geweten. Maar het is natuurlijk nog maar de vraag of gehoorzaamheid nooit in strijd kan zijn met het geweten. Als iemand het gezag gehoorzaamheid belooft en het gezag maakt na een bepaalde periode misbruik van de vrijheid van keuze en via de gehoorzaamheid dingen komt eisen die in strijd zijn met iemands geweten, dan moet iemand altijd zijn geweten volgen. Want zou hij welbewust tégen zijn eigen gewetensoordeel ingaan, dan zou hij zichzelf veroordelen. Bovendien is gehoorzaamheid niet absoluut. Wanneer je echter van een soort absolute gehoorzaamheid uitgaat, dan krijg je zoiets als de Duitse SS uit de Tweede Wereldoorlog die elk bevel kon uitvoeren, hoe immoreel ook. Na de Tweede Wereldoorlog zijn veel Duitse oorlogsmisdadigers alsnog veroordeeld door de Rechtbank in Neurenberg, juist omdat zij elk bevel hadden gehoorzaamd. Dus ook de bevelen die in strijd waren met het Oorlogsrecht.
Uit de geschiedenis weten we dat er nog meer dingen een rol kunnen spelen inzake het geweten, en dat is de verantwoordelijkheid die men op grond van een gewetensbeslissing neemt. Zo kan het gebeuren dat het morele geweten onwetend is en daardoor een verkeerd oordeel velt over de daden die men gedaan heeft of nog gaat doen. En dikwijls is men voor deze onwetendheid persoonlijk verantwoordelijk. Het kan dus zijn dat iemand wel volgens zijn geweten handelt, maar dat hij de gevolgen van een verkeerde gewetensbeslissing moet dragen: bijvoorbeeld, het weigeren van een bloedtransfusie, waardoor de patiënt komt te overlijden. De overheid kan dan via het strafrecht iemand vervolgen wegens nalaten hulpverlening.
Kort gezegd mag men niemand beletten volgens zijn geweten te handelen, en zeker niet in het geval van godsdienstige aangelegenheden. Het is echter gevaarlijk om de gehoorzaamheid een te grote rol toe te kennen, waardoor mensen tegen hun geweten in zouden moeten handelen.
Hoe kan men kiezen volgens zijn geweten?
Enkele regels kunnen volgens de Catechismus in alle gevallen toegepast worden:
1. Men mag nooit kwaad doen, opdat er een goed uit volgt.
2. De Gulden Regel: Alles wat gij wilt dat de mensen u doen, doet dat ook voor hen.
3. De liefde heeft altijd te maken met eerbied voor de naaste en zijn geweten (dus geen ergernis geven in zaken als eten en drinken tegenover andersdenkenden hoort daar ook bij).
Lezenswaard: de Catechismus van de Katholieke Kerk, nummers 1778 -1802.
